De zomers in Nederland worden heter en langer. Waar een warme week vroeger een uitzondering was, moeten bedrijven nu rekening houden met lange periodes van hitte. Voor een kantoor is dat vervelend, maar in een productiehal of distributiecentrum kan de temperatuur oplopen tot waarden die niet meer werkbaar zijn. Machines geven warmte af, het dak fungeert als een radiator en binnen no-time is het binnen warmer dan buiten. De reflex is vaak om zware airconditioningsystemen te plaatsen. Dat werkt, maar de energierekening schiet door het dak en erg milieuvriendelijk is het allerminst. Er is een alternatief dat eigenlijk al eeuwenoud is, maar door moderne techniek een enorme comeback maakt. Het koelen met water, oftewel verdampingskoeling. In vaktermen heet dit adiabatische koeling. Het is een techniek die geen chemische koudemiddelen nodig heeft en een fractie van de stroom verbruikt die traditionele systemen opslokken.
Hoe natuurkunde voor verkoeling zorgt
Het principe achter deze techniek is verrassend simpel. Iedereen kent het effect van een natte vinger in de wind steken. De wind laat het water op je vinger verdampen en dat voelt koud aan. Dit komt doordat water energie nodig heeft om van een vloeistof in een gas (damp) te veranderen. Die energie wordt in de vorm van warmte aan de lucht onttrokken. Het resultaat is dat de luchttemperatuur daalt. Oude beschavingen zoals de Egyptenaren gebruikten dit trucje al door natte doeken voor de deuropening te hangen. Moderne systemen doen in feite hetzelfde, maar dan gecontroleerd en op grote schaal. Warme buitenlucht wordt door een vochtig medium gezogen. Het water verdampt, de lucht koelt af en wordt vervolgens de hal ingeblazen. Omdat hiervoor geen energieslurpende compressoren nodig zijn, maar alleen een ventilator en een waterpomp, liggen de energiekosten tot wel negentig procent lager dan bij conventionele airconditioning.
Het probleem van vocht en de oplossing
Vroeger had verdampingskoeling een slechte naam. Men noemde het ook wel 'swamp coolers'. Het nadeel van de simpelste vorm, directe adiabatische koeling, is namelijk dat de luchtvochtigheid binnen enorm toeneemt. Voor een plantenkas is dat prima, maar in een omgeving met kartonnen dozen, elektronica of mensen die zich niet in een tropisch regenwoud willen wanen, is dat onhandig. Bovendien is de koelcapaciteit beperkt als het buiten al klam is. De innovatie zit hem in de zogeheten tweetraps-koeling. Hierbij wordt de lucht eerst voorgekoeld via koud water, zonder dat er vocht bij komt. Pas in de tweede stap vindt de directe verdamping plaats. Het resultaat is verbluffend. De lucht wordt veel kouder, tot wel zeven graden lager dan bij simpele systemen, en de luchtvochtigheid blijft veel lager. Dit maakt het systeem ineens geschikt voor vrijwel elke industriële toepassing en zelfs voor kantoren.
Frisse lucht in plaats van recirculatie
Een groot nadeel van traditionele airco's dat vaak over het hoofd wordt gezien, is de luchtkwaliteit. Een split-unit of groot aircosysteem koelt de lucht die al in de ruimte hangt steeds opnieuw. Je pompt dus eigenlijk elkaars adem, stof en bacteriën rond. Zeker in productieomgevingen waar dampen of stoffen vrijkomen, is dat ongezond. Adiabatische systemen werken alleen met verse buitenlucht. Het systeem perst continu frisse, gekoelde en gefilterde lucht het gebouw in. De oude, warme en vervuilde lucht wordt via overdruk naar buiten gedrukt via roosters of openstaande deuren. Hierdoor wordt de lucht in een hal meerdere keren per uur volledig ververst. Dit leidt aantoonbaar tot minder hoofdpijn, betere concentratie en een prettigere werkomgeving.
